21 Aydınlanma Yuvasından Biri
Ladik Akpınar Köy Enstitüsü
Cemil Baskın
Anadolu’da 21 eğitim cennetinden biri olan Samsun Ladik Akpınar Köy Enstitüsünün öyküsünü, belgeler ve tanıklıklarla gazeteci, yazar Cemil Baskın kaleme aldı... Otuz yılı aşkın bir çabanın ve birikimin ürünü olan bu yapıtla, YKKED yayınları da Köy Enstitüleri serisinin 15. kitabını okuyucularına sunmuş bulunuyor.
YKKED yayınları kurulduğu günden bu yana, Savaştepe, Gönen, Ortaklar, Kızılçullu, Cılavuz, Hasanoğlan, Kepirtepe, İvriz, Çifteler, Beşikdüzü, Aksu, Pamukpınar ve Akçadağ Köy Enstitülerinin belge ve tanıklıklara dayalı öyküsünü yayımladı. Ladik Akpınar Köy Enstitüsü kitabı serinin 15. kitabı oldu.
17 Nisan 1939’da açılan Havza Kamlık Eğitmen Kursu 22 Ekim 1939 tarihinde sona erdi. Altı ay içinde eğitmen adayları, büyük bir okul binasıyla bir öğretmen evi yapıp, köy yollarını ve Kamlık köyünün köprülerini yeniledi. 17 Nisan 1940 tarihinde ikinci devresine Kamlık’ta başlayan Eğitmen Kursu, arazinin yetersizliği ve çevresel koşulların zorluğundan ötürü o yılın Haziran ayı başında Ladik’e taşınmaya başladı. 1 Haziran 1940 tarihinde 3803 sayılı kanunla kurulan Ladik Akpınar Köy Enstitüsü kapatılışına kadar toplam 828 öğretmen yetiştirdi.
Cemil Baskın kurucusu ve sahibi olduğu Samsun Barış gazetesinde otuz yılı aşkın bir sürede Akpınar Köy Enstitüsü çıkışlı öğretmenlerle yaptığı söyleşileri fotoğraf ve belgelerle desteklediği çalışmasıyla, tarihe önemli bir not düşerek eğitim ve kültür tarihimizin gölgede kalan bir bölümünü aydınlatıyor.
* * *
Önsöz
Samsun Ladik Akpınar Köy Enstitüsü konusunda bir kitap hazırlamaya beni iten nedenlerin oluşumu çok öncelere dayanıyor. Öncelere dediğim, ilk gençlik yıllarıma kadar uzanır. O dönemlerde Köy Enstitüleri konusunda yarım yamalak bildiğim öykülerden etkilenmiştim. Etrafımızda enstitünün ilk mezunları yüreklerindeki ülküyle eğitim savaşımı veriyorlardı. Bunu yaparken her birinin şaşılacak düzeyde azimli ve kararlı hizmet ettiklerini hissediyor, görebiliyordum. Yamalı yırtık urbalarıyla, binbir zorluklarla gelebildikleri enstitülerde, ilk fark ettikleri, memleketin kendi yaşadıkları coğrafyayla sınırlı olmadığıdır. Anadolu’nun her bölgesini çok iyi bilen İ. Hakkı Tonguç, bu bilinçle enstitü öğrencilerinin yurdunun kendi yaşadıkları coğrafyayla sınırlı olmadığını bilmesini özellikle istiyordu.
Cumhuriyet bir aydınlanma devrimiydi. Bunu genç yaşta fark edebilmemi sağlayan ortamı yakalamam, benim için büyük bir şanstı. Cumhuriyet aydınlanmasına ışık tutan üç önemli kurum; Millet Mektepleri, Halkevleri ve Köy Enstitüleridir. Bu kurumlar ilk gençlik yıllarımdan bu yana hep dikkatimi çekiyordu. Belleğimin bir yerinde hep bir gün bu aydınlanma kurumlarının Samsun ölçeğindeki yerini yazmak için sürekli araştırıyordum. Böylesine uzun soluklu bir çalışmayı sürdürebilmek gerçekten zordu. Bu, abartısız 30 ve 35 yıl sürdü diyebilirim.
Köy Enstitülerinin kurulması açısından 1935 yılı büyük önem taşımaktadır. Çünkü Saffet Arıkan’ın Milli Eğitim Bakanı, İsmail Hakkı Tonguç’un ise İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne atanması, çağdaş bilginin ve akla dayalı eğitimin uygulandığı bir ‘Eğitimde Kurtuluş Savaşı’ olarak tanımlanabilir.
Bu konuda Hasan -Âli Yücel’in kararlılığını şu sözlerinden anlıyoruz:
“...Biz köylere, istiklal mücadelesinden itibaren sosyal hayatımızda yaptığımız büyük devrimleri götürecek adam yetiştirmek isteriz. Çünkü ümmet devrinin böyle bir adamı vardır. Bu imamdır; imam, çocuk doğduğu vakit kulağına ezan okuyarak, büyüyüp ihtiyarlayıp vefat ettiğinde mezarının başında telkin verip bağırarak doğumdan ölümüne kadar bu cemiyetin manen hakimidir... Biz bunun yerine devrimci düşüncenin adamını köye göndermek isteriz...”
Dr. Niyazi Altunya, Köy Enstitülerinin kuruluşunu bir cümlede ne de güzel anlatmış:
“Köy Enstitüleri, toplumun en güçsüz ve ezilen kesimine, aklını özgürleştirip yazgısını değiştirebileceği yetkinliği kazandırmak amacıyla kuruldu.”
Yüreklerindeki ülküyle, inanılmaz azim ve kararlılıkla eğitim devrimine sahip çıkan eğitim savaşımcısı insanların çoğu bugün hayatta değil. Benim en büyük şansım, onlar hayattayken yaptığım söyleşileri, kuruculuğunu ve sahipliğini yaptığım Barış gazetesinde tarihe not düşmemdi. Yöremizdeki Akpınar mezunu çoğu öğretmenimin belgelerini, anılarını, o dönemdeki fotoğraflarını gün yüzüne çıkararak bu kitabın oluşmasına büyük katkı sağladıkları için yüzlerce devrimci öğretmen, eğitmen ve sağlıkçı güzel insanlara sonsuz teşekkür ediyorum.
Ayrıca dizgisini benim yaptığım bu kitabın düzeltmede emeğini katan sevgili öğretmenim Nazım Mutlu’ya ve ilk defa Akpınar’ı ortaya çıkartırken düşün, kültür ve eğitim dünyasına ulaşmasında önemli katkıları olan YKKED genel merkezi yöneticilerine teşekkür ediyorum.
17 Aralık 2023, Samsun
* * *
Yazar
Cemil Baskın
1954 yılında Samsun'da doğdu. İlk, Orta ve Liseyi Samsun'da okudu. 1970 yılında öğrenci iken başladığı yerel basındaki iş yaşamını lise bitinceye kadar sürdürdü.
1980 yılına kadar sırasıyla Hürsöz, Demokrat Canik ve Karadeniz Postası'nda, mürettip, muhabir, Haber Müdürü ve Yazı İşleri Müdürü, Milliyet ve Hürriyet'te foto muhabiri olarak görev yaptı. Bu yıllarda değişik sosyal içerikli sivil toplum kuruluşlarında yöneticilik ve başkanlık görevlerinde bulundu. 1983 yılında Cem Ofset Matbaacılık Gazetecilik Yayıncılık Ltd. Şti.'ni kurdu. 1 Eylül 1989'da Barış gazetesini, 1 Kasım 2012'de ise Bakış dergisini yayımlamaya başladı.
Araştırma ve inceleme alanında çalışmalarının bir bölümü, başta Barış gazetesi olmak üzere değişik gazete ve dergilerde yayımlandı. Araştırmalarından bazıları; “Samsun'un Yakın Siyasi Tarihi”, “Geçmişten Günümüze Samsun Basım Tarihi”, “Samsun-Sivas Demiryolu Hattı”, “Samsun Halkevleri”, ”21 Aydınlanma Yuvasından Biri: Ladik Akpınar Köy Enstitüsü”dür...
28 yıl aralıksız olarak haftalık yayımlanan Barış gazetesi, Samsun'un sosyal ve kültürel gelişimine katkıda bulunabilmek için düzenlediği etkinliklerle takdir topladı. Bu etkinliklerin ilki 1990 yılında “Barış” konulu “Ulusal Karikatür Yarışması”ydı. Ali Ulvi Ersoy, Tan Oral, Semih Balcıoğlu, Orhan Doğu ve Sönmez Yanardağ'ın jüri üyeliğini yaptığı yarışmaya katılan eserler “2000'li Yıllara Girerken Yeni Yorumuyla Barış” adlı kitapta toplandı. Bu kitap İstanbul Karikatür ve Mizah Müzesi'ne alındı. Yarışmaya katılan karikatürler Samsun, Havza, Kavak, Çorum, Ankara, İstanbul, Kıbrıs ve Almanya'da sergilendi.
1997 ve 1998'de iki yıl üst üste; sosyal ilişkilerinde ve derslerinde başarılı olup, tatil yapma olanağı bulamayan dördüncü, beşinci ve altıncı sınıf ilköğretim öğrencileri arasından Samsun Valiliği ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nün seçtiği çocuklarımıza Antalya'da 10 gün bedelsiz, eğitim içerikli tatil yapma olanağı yarattı.
Samsun'da yakın tarihimizle ilgili birçok bilinmeyenin ve yanlışlığın üzerine giderek Türk Devrim Tarihimize yeni notlar kaydedilmesini sağladı. Yayınları ulusal TV ve gazetelerde yerel ve ulusal sorunların çözümü için alternatif öneri olarak yayımlandı.
Barış, kültür ve araştırma serisinden 24 adet kitap yayımladı. 28 yıl Samsun'da çizgisinden ödün vermeden aralıksız yayınını sürdüren Barış gazetesine ülkenin önde gelen siyasal bilimcileri, hukukçuları, sanatçıları yazı yazdı. Barış gazetesi, yerel ve ulusal alanda 17 adet ödül kazandı.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Basın Konseyi, 19 Mayıs Gazeteciler Cemiyeti, Atatürkçü Düşünce Derneği, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Samsun şubesi üyesi olan Cemil Baskın, Samsun Atatürk Kültür Vakfı Kurucularından. Yerel ve ulusal düzeyde 21 ödüle sahip, Sürekli Basın Kartı taşıyor. Evli ve iki çocuk babası.
21 Aydınlanma Yuvasından Biri
Ladik Akpınar Köy Enstitüleri
Cemil Baskın
YENİ KUŞAK KÖY ENSTİTÜLÜLER DERNEĞİ İKTİSADİ İŞLETMESİ YAYINLARI
ISBN: 978-605-72630-5-6
Birinci Basım, Mayıs 2024, İzmir
17x24cm. boyut, 376 Sayfa
17x24cm. boyut, 376 Sayfa, 300 gr. kuşe kâğıda dört renk kapak, 60 gr. kitap kağıdı, Sıcak tutkallı Amerikan cilt...
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
www. ykked. org. tr
Hesap No: İş Bankası İzmir-Üçyol Şubesi 3426-794920
İban No: TR93 0006 4000 0013 4260 7949 20
Postaçeki: 1066199
Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği İktisadi İşletmesi Yayınları
Yayıncı Sertifika No: 45631
İsmet Kaptan Mahallesi Hürriyet Bulvarı Yusuf Dede İş Merkezi
No: 3/1 Kat: 7 Daire: 702 Çankaya 35210 Konak-İzmir
Tel. ve Faks 0232 935 3369
